На седницата одржана на 05.06.2018 година Владата на Република Македонија ja прогласи Споменичката целина „Археолошки локалитет Хераклеа Линкестис”, во Битола за културно наследство од особено значење, поткатегорија големо значење.
Својството споменик на културата на Споменичката целина „Археолошки локалитет Хераклеа Линкестис” е утврдено со Решение бр.1040 од 27.07.1950 година на централен завод Скопје и решение за археолошки локалитет Хераклеа Линкестис – Субурбана II – мозаик бр.01-522/2 од 04.04.1972 година на Републички завод за заштита на спомениците на културата Скопје. Со донесувањето на Одлуката за прогласување на Споменичката целина „Археолошки локалитет Хераклеа Линкестис” за културно наследство од особено значење, поткатегорија големо значење, се обезбедува воспоставување трајна заштита на доброто и негова категоризација, согласно со Законот за заштита на културното наследство.
Археолошкиот локалитет претставува сведоштво со релевантно значење од гледна точка на археологијата и воопшто културата од античкиот период, поради тоа заслужува да биде предмет на вреднување и ставање под одреден режим на заштита. Предметното добро треба да биде заштитено како културно наследство од особено значење поради тоа што исполнува неколку критериуми за тој статус. Истиот се одликува со археолошки содржини кои ги поседува, особено историските податоци, податоците сочувани на епиграфските споменици, архитектонските концепти и декоративните елементи сочувани во нив, уметничкиот израз на единствените подни мозаици кои севкупно ја одредуваат научната и културната вредност и функција.
Трите базилики и подните мозаици во нив се вистински ремек дела на старохристијанаската уметност. Мозаикот од подот на нартексот на Големата базилика го изразува длабокото познавање на христијанската вера и практикување на животот според неа. По своите стилски, уметнички и иконографски квалитети мозаиците на Хераклеја се многу блиски на мозаиците од Антиохија и Тунис.
Архитектонската вредност на предметното добро ја потврдуваат откриените остатоци од повеќе монументални градби какви што се, особено: Портик – трем со статуи, бања, мала базилика, голема базилика, епископска резиденција, улица со водоводна мрежа, градска чешма-фонтана, градска вила-вила урбана, доцноантичко предградие, extra muros-базилика, црква св.троица – базилика.
Врз основа на член 41 став 2 од Законот за заштита на културното наследство („Службен весник на Република Македонија“ бр. 20/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15, 192/15, 39/16 и 11/18), Владата на Република Македонија, на седницата одржана на 05.06.2018 година, донесе
ОДЛУКА
за прогласување на Споменичката целина „Археолошки локалитет Хераклеа Линкестис” во Битола за културно наследство од особено значење, поткатегорија големо значење
Член 1
Споменичката целина „Археолошки локалитет Хераклеа Линкестис” во Битола (во натамошниот текст: Споменичката целина), хронолошки определен од IV век п.н.е. до ХI век н.е. со две исклучителни развојни фази (почетокот на II до средината на III век и средината на V век до доцен VI век) се прогласува за културно наследство од особено значење, поткатегорија големо значење.
Со прогласување на Споменичката целина за културно наследство од особено значење, поткатегорија големо значење, се овозможува:
- трајно зачувување на Споменичката целина во изворна состојба;
- создавање на поволни услови за опстанок на Споменичката целина и задржување на интегритетот на сите податоци што тој ги носи со себе како сведоштво;
- ширење на сознанијата за вредностите и значењето на Споменичката целина и за неговата улога во културната идентификација;
- оспособување на Споменичката целина според неговата намена и значење, заради задоволување на културните, научните, едукативните, естетските, верските, економските, туристичките и другите потреби на граѓаните и општеството и
- спречување дејствија, појави и влијанија со кои се врши или може да настане оштетување или деградирање.
Споменичката целина заради својата археолошка, градежничка, историска, уметничка и документарна вредност, својствата како автентичност, единственост, реткост, зачуваност и старост, културно-историските функции и значење, уметничкото значење, уметничкото значење и научното значење и воспитно-образовните функции и воспитно-образовното значење на Споменичката целина, изразени преку монументалните градби, архитектонската концепција и функционалната просторна организација, зачуваните мозаици и епиграфски споменици претставува сведоштво со релевантно значење за археологијата и воопшто културата од античкиот период.
Член 2
Споменичката целина се наоѓа во подрачјето на општина Битола, на ул. „Буковска“ бб, со координати: север 41° 03’ 11’’, исток 21° 04’ 02’’, на надморска височина од 610 м и зафаќа површина 38 934 м².
Член 3
Во границите на Споменичката целина влегуваат следните катастарски парцели: КП 18108, КП 18109, КП 18110, КП 18111, КП 18112, КП 18113, КП 18114, КП 18115, КП 18591, КП 18592/1, KП 18592/2, KП 18592/3, КП 18593, КП 18594, КП 18595, КП 18596, КП 18597 и КП 18598/2, и се утврдува следниот опис на истите:
– северната граница се движи по линијата на бедемот кој се движи по сртот на ридот над градот Битола заклучно со КП 18112;
– источната граница ја прават католичките гробишта и источната ограда на Споменичката целина;
– јужната граница ја прави јужната ограда на Споменичката целина напоредно со ул. „Сива вода“ до КП 18600;
– западната граница ја прават КП 18108, КП 18109, КП 18113, КП 18592/2, КП 18593, КП 18594 и КП 18597.
Член 4
Споменичката целина има три контактни зони, и тоа:
Контактна зона I, во која влегуваат: КП 18141/1, КП 18141/2, КП КП 18142/1, КП 18142/2, КП 18143/1, КП 18143/2, КП 18144, КП 18145, КП 18146, КП 18147, КП 18148, КП 18149, КП 18150, КП 18151, КП 18152, КП 18153, КП 18154, КП 18155, КП 18156, КП 18157, КП 18158, КП 18159, КП 18160, КП 18161/1, КП 18161/2, КП 18162/1, КП 18162/2, КП 18163, КП 18164, КП 18165, КП 18166, КП 18167, КП 18168, КП 18169, КП 18170, КП 18171, КП 18172, КП 18173, КП 18174, КП 18175, КП 18176/1, КП 18176/2, КП 18177, КП 18178/1, КП 18178/2, КП 18179 , КП 18180, КП 19459 и КП 18182;
Контактна зона II во која влегуваат: КП 18284, КП 18285, КП 18286, КП 18287/1, КП 18287/2, КП 18287/3, КП 18288, КП 18289, КП 18290, КП 18291, КП 18292, КП 18293/1, КП 18293/2, КП 18294, КП 18295, КП 18296/1, КП 18296/2, КП 18297, КП 18556, КП 18557/1, КП 18557/2, КП 18558, КП 18559, КП 18561, КП 18562, КП 18563, КП 18564,КП 18565, КП 18566, КП 18567, КП 18568, КП 18569, КП 18570, КП 18571, КП 18572, КП 18573, КП 18574, КП 18575, КП 18576, КП 18577, КП 18578, КП 18579, КП 18580, КП 18582, КП 18583, КП 18584, КП 18585, КП 18586, КП 18587, КП 18588, КП 18589, КП 18590, КП 18630, КП 18632, КП 18633, КП 18634, КП 18635, КП 18636, КП 18637, КП 18638, КП 18639, КП 18640, КП 18641, КП 18642, КП 18643, КП 18644, КП 18646, КП 19260, КП 19467, КП 19464, КП 19465 и
Контактна зона III, во кои влегуваат, КП 18083, КП 18084, КП 18085, КП 18086, КП 18087, КП 18088, КП 18089, КП 18090, КП 18091, КП 18092, КП 18093, КП 18094, КП 18095, КП 18096, КП 18097, КП 18100, КП 18101, КП 18102, КП 18104, КП 18105/1, КП 18105/2, КП 18106, КП 18107, КП 18116, КП 18117, КП 18118, КП 18119, КП 18120, КП 18121/1, КП 18121/2, КП 18121/3, КП 18121/4, КП 18599, КП 18600, КП 18601, КП 18602, КП 18603, КП 18604, КП 18605, КП 18606, КП 18607, КП 18608, КП 18609, КП 18610, КП 18611, КП 18617, КП 18618/1, КП 18618/2, КП 18619, КП 18620, КП 18621, КП 18622, КП 18623, КП 18624, КП 18625, КП 18626, КП 18627/1, КП 18627/2, КП 18627/3, КП 18627/4 и КП 18628.
Контактната зона I е дефинирана на исток и североисток од границите на Споменичката целина со вкупна површина од 63 198 м² и ги има следните граници:
– исток – се протега до локалниот пат Битола-Бистрица;
-запад – се протега по средишната оска на ул. „Буковска”;
-југ – пристапниот пат покрај ул. „Сива вода“ од неговото спојување со патот Битола-Бистрица до југоисточниот агол на оградата на Споменичката целина;
-север – КП 18141.
Контактна зона II се протега јужно од Споменичката целина зафаќа површина од 173 595 м² и ги има следните граници:
- исток – покрај ул. „Буковски мост“ до КП 18295;
- запад – североисточниот дел на КП 18632 и КП 18630;
- југ – границата ја сочинуваат КП 18296/1, КП 18297, КП 18580, КП 18579, КП 18577, КП 18575, КП 18574, КП 18571, КП 18570, КП 18569, КП 18568, КП 18563, КП 18562, КП 18561, КП 18559, КП 18558, КП 18557/2, КП 18556, северен дел на КП 18564;
- север – јужно од ул. „Сива вода“ од нејзиното спојување со патот Битола – Бистрица се до северната меѓа на КП 18630.
Контактна зона III го опфаќа западниот и северниот дел од Споменичката целина зафаќа површина од 108 912 м² и ги има следните граници:
- исток – средишната оска на ул. „Буковска“ вклучувајќи ја и границата на католички гробишта;
- запад – границата ја сочинува КП 18101, источниот дел на КП 18105/1 и КП 18104, источниот дел на КП 18106 и КП 18102, источниот дел на КП 18611 и КП 18617;
- југ – КП 18628, КП 18627, КП 18626, КП 18625, КП 18624, КП 18623, КП 18610, КП 18609, КП 18608, КП 18607, КП 18602, КП 18601 и КП 18600;
- север – КП 18121, КП 18083, КП 18093, КП 18094, КП18097.
Член 5
За Споменичката целина се утврдува режим на заштита од прв степен за објектите Бања, Портик, Мала базилика и Голема базилика, со следните мерки на заштита:
– чување на објектите во изворна состојба;
– задржување на постојната состојба на архитектурата и редовно одржување на конзервираните деловии на елементите кои се составен недвижен дел;
– изработка на планови и програми за непосредна заштита;
– редовно преземање на превентивни конзерваторски интервенции;
– редовно одржување и преземање на мерки против деструктивното дејство на ситната вегетација;
– изготвување на планови и програми за презентација на објектите со целиот инвентар in situ (мозаици, статуи, столбови и др.);
– реконзервација на оштетените делови од објектите со можност за анастилоза, рекомпозиција и слично исклучиво на делови кои ќе го подобрат визуелниот впечаток на објектот (локалиететот) и ќе го приближат до посетителот;
– партерно и хортикултурно уредување и одржување на просторот околу објектите;
– изготвување на планови за пристап на посетители во внатрешноста на објектите;
– созадавање на услови за презентација на мозаиците во текот на целата година;
– забрана за поставување на видливи инсталации или какви било натписи на објектите освен меѓународните знаци и официјалните ознаки предвидени со прописите за заштита на културното наследство.
Член 6
За споменичката целина се утврдува режим на заштита од втор степен за сите објекти и за целиот простор во границите на Споменичката целина, освен објектите од член 5 од оваа одлука, и за објектите Градска вила – Вила урбана и Extra muros – Базилика Д кои влегуваат во контактна зона I (КП 18179 и КП 18180), со следните мерки на заштита:
– задржување на постојната состојба на објектите и преземање на мерки на превентивна заштита од понатамошно делување на атмосферските води и деструктивното дејство на вегетацијата;
– изработка на планови и програми за непосредна заштита;
– преземање на конзерваторски интервенции на истражените објекти;
– изготвување на конзерваторски проекти за заштита, санација и делумна реконструкција на истражените објекти;
– изготвување на планови и програми за презентација на објектите со пронајдениот инвентар in sutu;
– археолошко доистражување и документирање на деловите од објектите кои досега не биле предмет на истражување;
– археолошко истражување и документирање на просторите кои досега не биле предмет на истражување;
– партерно и хортикултурно уредување и одржување на просторот;
– забрана за обработка на земјиштето подлабоко од 0,40 м на катастарските парцели;
– преземање на превентивни и корективни мерки против деструктивни ефекти од загадување, бучава, удари и вибрации;
– забрана за изградба на нови објекти во границите на Споменичката целина со можност за адаптација на одредени простори исклучиво во функција на поцелисходна презентација на Споменичката целина ;
– забрана за поставување на рекламни паноа, антенски и други инсталации и какви било натписи со исклучок на меѓународните знаци и официјалните ознаки предвидени со прописите за заштита на културното наследство;
– забрана за сите видови на нелегални истражувања.
Во контактните зони, освен објектите Градска вила – Вила урбана и Extra muros – Базилика Д кои влегуваат во контактна зона I (КП 18179 и КП 18180), се утврдува режим за заштита од трет степен со следните мерки на заштита:
- задржување на постојната состојба на контактните зони;
- забрана за изградба на објекти со кои се нарушува интегритетот на заштитеното подрачје, односно усогласување на параметрите на објектите и можност за изградба и рекострукција на постојните објекти, како и пристапни патишта, паркинзи, санитарни јазли, пешачки патеки, видиковци и други времени објекти за спорт и рекреација;
- забрана за изградба на индустриски или други капацитети што придонесуваат за присуство на различни форми на загадување;
- можност за изградба на времени објекти со цел за докомплетирање на на инфраструктурата на споменичката целина и овозможување на подобри услови за работа и презентација;
- задскривање, односно забрана за поставување на далноводи, репетитори, антенски столбови, и други слични водови, објекти и инсталации за да не бидат видливи во просторот на контактните зони;
- забрана за експлоатација на минерални суровини;
- забрана за обработка на земјиштето подлабоко од 0,40 м;
- дислокација на објектите Авторемонт;
- дислокација на објектите Шљункара;
- инфраструктурно уредување на ул. „Буковска“ и оградување со високо зеленило особено во делот на Буковски гробишта;
- изготвување на план за автомобилски и пешачки пристап до Споменичката целина.
Член 7
Покрај мерките на заштита од членовите 5 и 6 од оваа одлука, за Споменичката целина се утврдуваат и следните други мерки на заштита:
– вклучување на Споменичката целина и контактните зони во соодветни просторни и урбанистички планови;
– поставување на меѓународни знаци и други ознаки предвидени со прописите за заштита на културното наследство;
– изработка, усвојување и примена на планови за безбедносна заштита од противпожарни дејствија, природни непогоди и слично;
– обезбедување достапност на јавноста, презентација и популаризација;
– хортикултурно уредување на просторот околу Споменичката целина;
– дејствија кои можат да предизвикаат промени на Споменичката целина или да го нарушат интегритетот на заштитеното подрачје се преземаат во постапка предвидена со прописите за заштита на културното наследство и за градење во заштитено подрачје.
Член 8
Оваа одлука влегува во сила наредниот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија“.
